Toelichting herkomst en betekenis
Xavier is een
jongensnaam met een Baskische oorsprong. Toen we voor het eerst naar de naam Xavier keken, gingen we ervan uit dat het misschien was geëvolueerd van een vroegmiddeleeuwse Spaanse vorm van 'redder', maar we hadden het niet meer bij het verkeerde eind kunnen hebben. Nee, Xavier is eigenlijk een van de weinige Baskische namen die buiten Baskenland in omloop zijn. De oorsprong van Xavier komt van een middeleeuwse Baskische achternaam die is afgeleid van een plaatsnaam, van het Baskische "Etxeberri" dat "het nieuwe huis" betekent. Je zou inderdaad kunnen vragen: "excuseer me, maar huh"? Hoe evolueerde "etxeberri" precies naar Xavier? Welnu, Xavier is een zwaar gemuteerde Spaanse vorm van deze oude Baskische naam. De Baskische taal (ook bekend als "Euskara") is wat taalkundigen een van de weinige zogenaamde "geïsoleerde" talen noemen. Met andere woorden, terwijl elke andere taal in Europa voortkomt uit de Proto-Indo-Europese wortels (en dus uiteindelijk allemaal aan elkaar verwant zijn), is het Baskisch niet verwant aan enige andere taal die taalkundigen kennen. Dit feit alleen al maakt het voortbestaan van de Baskische taal tot een van de meest opmerkelijke historische mysteries. De idiomatische uitdrukking "Het is allemaal Grieks voor mij" zou nog toepasselijker zijn als het werd veranderd in "Het is allemaal Euskara voor mij." Andere voorbeelden van Baskische persoonsnamen: de verkorte versie van Xavier, dus
Xavi, Iker, Oier, Unai, Amaia, Irati, Uxue en Haizea. Xavier is echter verreweg de meest voorkomende buiten de Baskische grenzen en dit is waarom: Sint
Franciscus Xavier (1506-1552), een van de zeven medeoprichters van de Sociëteit van Jezus (beter bekend als de jezuïeten).
Francis Xavier werd geboren in een Baskische adellijke familie in het Spaanse koninkrijk Navarra. Niet alleen is hij opmerkelijk voor de oprichting van de jezuïeten, maar hij wordt ook gecrediteerd voor zijn enthousiaste zendingswerk in het Oosten. Vanwege de status van Xavier binnen de roomse kerk, is de naam altijd vrijwel beperkt gebleven tot vrome Spaanse en Portugese katholieken. Xavier is echter ook verrassend populair in Engelssprekende landen (Australië, Engeland en de Verenigde Staten). In Nederland en België is de naam ook populair, maar Xavi wint het bij ouders, zeker de laatste jaren.
Vrouwelijke varianten zijn onder andere
Xaviera,
Xaviere. Xavier werd gekozen voor hun zonen door Donnie Wahlberg en
Tilda Swinton, evenals voor de middelste naam van Larenz Tate's zoon
Miles en
Kim Fields'
Quincy.
De Spaanse klassieker
Javier, uitgesproken als HAH-vee-ay, heeft meer bekendheid gekregen via
Oscar-winnende Javier Bardem (No Country for Old Men).
Verder kennen we Xavier Leroux (componist) en Xavier Malisse (Tenniser) Een Trivia-notitie aan het einde: de X-men-strips introduceerden de kreeatif-spelling Xzavier.